عید نوروز
عید نوروز چیست؟
نوروز اولین روز بهار است و در آن طبیعت از خوابی طولانی بیدار می‌شود و مجدد زندگی خودش را از سر می‌گیرد. ایرانیان نیز هرساله شروع فصل جدید طبیعت را جشن می‌گیرند. آن‌ها سعی می‌کنند با خانه‌تکانی دل‌هایشان، فصل جدید و پر باری را در زندگی‌شان رقم بزنند.
در تاریخ شمسی، اولین روز فروردین را شروع عید نوروز می‌خوانند. نوروز با عبور خورشید از صفحه استوای زمین و حرکت آن به شمال آسمان شروع می‌شود. این لحظه شروع را لحظه نخست برج حمل می‌گویند. در تقویم هجری خورشیدی، نوروز را با «هرمز روز» یا «روز اورمزد» در ماه فروردین برابر می‌دانند.
جشن نوروز توسط یونسکو و با نام «روز بین‌المللی نوروز»، به‌عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده است. جالب است بدانید که نوروز در ایران و افغانستان به‌عنوان آغاز سال نو شناخته می‌شود و در کشورهایی نظیر روسیه، تاجیکستان، سوریه، عراق، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، پاکستان، هند و... تعطیل رسمی و زمانی برای برپایی جشن به شمار می‌آید.
عید باستانی نوروز را با رسم و رسوماتی مثل خانه‌تکانی، دید و بازدید، هفت‌سین، تخم‌مرغ‌های رنگی، خوردن سبزی پلو با ماهی و... می‌شناسیم. چهار روز نخست فروردین به‌عنوان تعطیلات رسمی نوروز محسوب می‌شوند و مردم در این ایام به دیدن اقوام خود می‌روند و این عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. روزهای ۱۲ و ۱۳ فروردین نیز به‌ترتیب روز جمهوری اسلامی ایران و سیزده بدر هستند و جزو تعطیلات رسمی کشور به شمار می‌روند.
تاریخچه عید نوروز
درباره منشا و زمان پیدایش نوروز نظرات مختلفی وجود دارد؛ اما با استناد به اعتبار شاعران و نویسندگان شناخته‌شده قرن چهارم و پنجم هجری قمری از جمله فردوسی، عنصری، بیرونی، طبری و...، برگزاری جشن نوروز از زمان پادشاهی جمشید رواج پیدا کرده است. البته ابوریحان بیرونی در عینِ حال که این جشن باستانی را به دوران پادشاهی جمشید نسبت می‌دهد، تاکید می‌کند که پیش از جمشید نیز نوروز نزد مردمان ایران باستان بزرگ و معظم بوده است.
حکیم فردوسی در شاهنامه این‌گونه می‌گوید که جمشید در حال گذر از آذربایجان بوده است که دستور می‌دهد تا تختی برایش قرار دهند. او با تاج رو تخت می‌نشیند و با تابش نور خورشید به تاج پر زرق و برج جمشید، نور و روشنایی تمام دنیا را فرا می‌گیرد. این روز به‌دلیل شادمانی مردم از این رخداد به‌عنوان «نوروز» نام‌گذاری شد.
در برخی از روایت‌های تاریخی، پیدایش نوروز به دوران بابلیان نسبت داده شده است. این روایت‌ها رواج نوروز در ایران را به سال ۵۳۸ قبل از میلاد مسیح، یعنی زمان حمله کوروش کبیر به بابل نسبت می‌دهند.
مری بوریس، پژوهشگر برجسته در زمینه مطالعات زرتشتی، بر این باور بود که احتمالا شکوه جشن بهاره در بابل، ایرانیان را به‌سمت برگزاری جشن سال نو یا همان نوروز سوق داده است.
در دوران اشکانیان و ساسانیان نیز نوروز گرامی داشته می‌شد. این جشن در دوره ساسانیان دست‌کم ۶ روز به طول می‌انجامید و به دو دوره «نوروز کوچک» و «نوروز بزرگ» تقسیم می‌شد. نوروز کوچک که به نام نوروز عامه شناخته می‌شد، از یکم تا پنجم فروردین برگزار می‌شد. روز ششم فروردین به‌عنوان نوروز بزرگ یا «نوروز خاصه» شناخته می‌شد.
عید نوروز در دوران معاصر
امروزه عید نوروز در ایران، افغانستان، قرقیزستان، آذربایجان و... به‌عنوان یک جشن ملی شناخته می‌شود. این در حالی است که در اتحاد جماهیر شوروی، برگزاری جشن نوروز ممنوع اعلام شده بود و معمولا اقوام مختلف به‌صورت مخفیانه اقدام به برگزاری جشن می‌کردند.
در دوره‌های پیشین حکمرانی طالبان در کشور افغانستان، برگزاری جشن نوروز ممنوع بود؛ چراکه آن‌ها تقویم قمری را به‌عنوان تقویم رسمی کشور انتخاب کرده بودند. امروزه نیز با روی کار آمدن دوباره طالبان، باید انتظار مخالفت‌ها نسبت به برگزاری این جشن را داشته باشیم.
با تصویب در مجمع عمومی سازمان ملل، جشن نوروز از سال ۲۰۱۰ میلادی رسما به‌عنوان « روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح» انتخاب شد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آدم در سراسر دنیا این جشن ۳,۰۰۰ ساله را گرامی می‌دارند.
فلسفه عید نوروز
با توجه به روایت‌های افسانه‌ای موجود، نوروز در زمان جمشید، پادشاه چهارم پیشدادی ایران، به وجود آمده است. در اوستا، یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های ایران باستان، از فردی به نام جمشید یاد شده که از قدرت فره ایزدی برخوردار بوده است. جمشید با دستور اهورا مزدا شروع به مقابله با اهریمن می‌کند؛ چراکه اهریمن در آن زمان خسارات زیادی از جمله قحطی و خشک‌سالی به بار آورده بود.
پس از آن که جمشید، اهریمن را شکست می‌دهد، دوباره شادی و برکت به سرزمین ایران باز می‌گردد و خشک‌سالی از بین می‌رود. مردم بعد‌ها این روز را به «نوروز» یا «روز نوین» نام‌گذاری کردند و با کاشتن جو در تشت، این جشن باستانی را جاودانه کردند.
ادبیات عید نوروز
در عید نوروز اصطلاحات و رسم و رسوم مختلفی وجود دارند که دانستن چند و چون آن‌ها خالی از لطف نیست. در واقع، آداب و رسوم متعدد با قرار گرفتن در کنار یکدیگر نوروز را شکل می‌دهند. در ادامه این اصطلاحات و آداب و رسوم را به شما معرفی می‌کنیم تا نوروز باستانی بیشتر آشنا شوید.
چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری را می‌توان نقطه شروع جشن‌های نوروزی دانست. این جشن در غروب آخرین سه‌شنبه ماه اسفند برگزار می‌شود و تا نیمه‌شب آخرین چهارشنبه سال ادامه خواهد داشت. برافروختن و پریدن از روی آتش و خواندن شعر بارزترین خصوصیت این جشن باستانی است.
خانه تکانی
با نزدیک شدن به عید نوروز، خانه‌تکانی به یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها در اکثر خانه‌های ما ایرانیان تبدیل می‌شود. در آیین خانه‌تکانی، خانه و وسایل آن گردگیری، شسته و تمیز می‌شوند. خانه‌تکانی نه‌تنها در ایران؛ بلکه در کشورهایی نظیر افغانستان و تاجیکستان نیز برگزار می‌شود.
اعتقاد بر این است که فروهرها، نیروهای معنوی آیین زرتشت، در آستانه فروردین هرسال که به‌عنوان ماه فروهرها شناخته می‌شود، به خانه‌ها بازمی‌گردند و اگر خانه‌ای تمیز و مرتب باشد، برای برکت و شادکامی اعضای آن خانه دعا می‌کنند.
هفت سین
هفت سین یکی از معروف‌ترین نمادها و مراسم‌های نوروز است. از چند روز تا چند ساعت مانده به تحویل سال نو، خانواده‌های ایرانی سفره هفت سین را روی میز یا زمین پهن می‌کنند و با قرار دادن هفت جزء نمادین که با حرف سین شروع می‌شوند، شامل سیب، سرکه، سنجد، سمنو، سبزه، سماق و سیر فرا رسیدن عید نوروز را گرامی می‌دارند.
در سفره هفت سین ما ایرانیان همچنین قرآن، ماهی، آینه، تخم‌مرغ رنگی، سنبل و... قرار می‌گیرند. معمولا اعضای خانواده در زمان تحویل سال دور سفره هفت سین جمع می‌شوند و آن را تا پایان نوروز نگه می‌دارند.
اجزای سفره هفت سین به‌عنوان نماد سلامتی، باروری، بردباری، برکت، پیروزی، خردورزی و... شناخته می‌شوند.
عیدی
عیدی دادن یکی از هیجان‌انگیزترین رسم‌های عید نوروز برای کودکان و نوجوانان است. در ایام نوروز معمولا بزرگترها به افراد کوچک‌تر مبلغی پول یا هدیه به‌عنوان «عیدی» یا «نوروزی» می‌دهند. البته در تاریخ باستان ایران گاهی کوچک‌ترها نیز به بزرگترها عیدی می‌دادند! عیدی دادن بزرگ‌تر ها به کودکان معمولا به این صورت است که آن‌ها مبلغی پول را بین صفحات قرآن قرار می‌دهند و آن را جلوی کودکان باز می‌کنند تا عیدی خود را بردارند.
دید و بازدید
عید دیدنی یا دید و بازدید عید یکی از سنت‌های ارزشمند نوروز است که نباید به فراموشی سپرده شود. در ایام نوروز، دیدار و بازدید اقوام با یکدیگر شروع می‌شود و معمولا کوچک‌ترها در روز عید به دیدار بزرگترها می‌روند. در برخی مناطق، رفتن به سر مزار درگذشتگان و یاد کردن از آن‌ها در عید نوروز مرسوم است.
سیزده بدر
۱۳ فروردین در تقویم به‌عنوان روز طبیعت شناخته می‌شود و تعطیل رسمی است. اگرچه درباره جزئیات تاریخی این روز ابهام‌هایی وجود دارد؛ اما گفته می‌شود ایرانیان باستان، از آغاز سال نو به‌مدت ۱۲ روز به جشن گرفتن و شادی کردن می‌پرداختند. آن‌ها در سیزدهمین روز به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند و به این ترتیب نوروز را به پایان می‌رساندند.
مردم در روز سیزدهم فروردین به دامان طبیعت می‌روند و با گره زدن سبزه، شادی و طراوت را در خود زنده می‌کنند
در روز ۱۳ فروردین، مردم ایران از خانه بیرون می‌آیند و برای دور کردن نا‌پاکی‌ها به دامان طبیعت می‌روند. درباره فلسفه سیزده بدر نظرات مختلفی وجود دارد. عده‌ای آن را به در کردن نحسی سیزده نسبت می‌دهند. برخی نیز استدلال می‌کنند از آنجایی که کلمه «در» به‌معنی «در و دشت» است، سیزده بدر را روز پناه بردن به در و دشت می‌دانند. سنت مشهور سیزده بدر «سبزه گره زدن» است. فلسفه این کار گره زدن زندگی با طبیعت است و افراد با این کار، شادابی و طراوت را برای خود آرزو می‌کنند.